سوزن دوزی ممقان که از نوع دوخت‌های رودوزی است، اگر چه هنری قدیمی در میان زنان دختران این دیار به شمار می‌آید، اما چندان شناخته شده نیست. تا پیش از این دوخت تنها در تولید کلاه که دارای مصرف محلی بود مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کلاه عرق‌چین نام داشت و ظاهراً در هفته بازار شهر به فروش می‌رسید و یا به عنوان هدیه از طرف خانواده عروس به داماد اهدا می‌شده است. امروزه این کلاه به همراه جلیقه جهت استفاده تزئینی دوخته می‌شود. برخی قدمت ممقان‌دوزی را به 200 سال قبل می‌رسانند. چنین به نظر می‌رسد همزمان با دوره قاجار و توجه روزافزون مردم به هنرهای تزئینی سوزن‌دوزی ممقان رواج یافته است. بر اساس بررسی سازمان صنایع دستی در سال 1348 حدود 20 نفر در ممقان به سوزن‌دوزی اشتغال داشتند، این در حالی است که در سال 1377 این رقم به حدود 700 خانوار و تقریباً 1670 نفر از ساکنان ممقان و حومه می‌رسید. بر اساس اظهارات مسئولین تعاونی سوزن‌دوزی ممقان در حال حاضر حدود 50 نفر عضو ثابت تعاونی سوزن‌دوزی هستند و این هنر اشتغال اصلی آنها به شمار می‌آید. شاید بتوان دلیل ناشناخته بودن این هنر و این سوزن‌دوزی را در این دانست که برخلاف اغلب تولیدات صنایع دستی کشور که در پهنه گسترده جغرافیایی صورت می‌گیرد، ممقان‌دوزی فقط در این شهر رواج دارد. نمونه مشابه سوزن‌دوزی ممقان، سوزن‌دوزی بلوچ است که البته وسایل تزئینی از قبیل آینه نیز در این دوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. منحصر بودن دوخت ممقان‌دوزی به ممقان آن را آسیب‌پذیر می‌کند و رونق و رکود آن را از شرایط اقتصادی حاکم بر این منطقه کوچک متأثر می‌نماید.
برای دوخت این هنر رودوزی که بر روی پارچه مشکی انجام می‌شود، به نخ‌های ابریشم رنگی، پارچه دبیت و متقال نیاز است. اصطلاح «رودوزی» یا «روکاری» به هنری گفته می‌شود که طی آن نقش‌های گوناگون روی پارچه بدون نقش یا در برخی مواقع پارچه‌های نقشدار، از طریق دوختن و یا کشیدن قسمتی از نخ‌های تار و پود پارچه به وجود بیاید. هنر ممقان‌دوزی نمونه‌ای از این نوع دوخت است که در کلاه، زیرلیوانی، کمربند، رومیزی و محصولات متنوع دیگر انجام می‌گیرد. برخی از هنرمندان خوش ذوق این دوخت را بر روی کیف دستی، جلیقه و جادستمال‌کاغذی و کوسن و لوازم دیگر نیز انجام می‌دهند.
تا گذشته‌های نه چندان این هنر توسط زنان و دختران ممقان (ممقان در فاصله 35 کیلومتری جنوب غربی تبریز و از توابع آذرشهر است) انجام می‌شد، اما امروزه با آموزش این دوخت هنرمندان غیربومی نیز به نقش‌آفرینی در این هنر اشتغال دارند.
در سوزن‌دوزی ممقان همانند اغلب صنایع دستی کشور موارد و مصالح زیادی استفاده نمی‌شود و وساطیل به کار رفته عبارتند از: سوزن چهار سانتی، انگشتانه خیاطی، کاغذ یا لایه چسبی، پارچه دبیت، متقال، نخ‌های رنگی «ویسکوز» یا «استات» و آستر. طرح سوزن دوزان عموماً ذهنی و از محیط طبیعی اطراف الهام گرفته می‌شد که البته بیشتر گل و بوته‌های تمثیلی بود؛ اما امروزه هنرمندان برای متناسب بودن اندازه تمام اشکال از کاربن استفاده میکنند.
برای شروع کار ابتدا پارچه‌ها به شکل و اندازه مورد نظر برش داده می‌شود، لازم به ذکر است که روزنامه و متقال اندازه هم باشند و دبیت و آستر از طرفین باید حدود 2 سانتی‌متر بزرگتر باشد. آستر در انتهای دوخت به پشت کار دوخته می‌شود. روزنامه و یا کاغذ را بین متقال و دبیت و یا پارچه مشکی قرار داده چند کوک روی کار زده و آنها را بر روی هم ثابت میکنند و لبه اضافه پارچه مشکی را به داخل برگردانده و به لایه روزنامه می‌دوزند. امروزه از لایی چسب به جای کاغذ استفاده می‌شود و در ابتدای کار آن را با اتو به دبیت یا متقال می‌چسبانند، چرا که استفاده از کاغذ یا روزنامه کار را غیرقابل شست و شو می‌کند.
همانطور که بیان شد، طرح‌اندازی در ممقان معمولاً ذهنی انجام می‌شود، به این صورت که ابتدا برای دوخت دایره وسط را که به «گردکانی» (گردویی) موسوم است، می‌دوزند، و با نخ کوک قسمت‌بندی کرده و کار دوخت را آغاز میکنند. برخی در ابتدای کار طرح مورد نظر را با مداد یا گچ بر روی پارچه زمینه پیاده میکنند، اما برخی که تجربه زیادی در سوزن‌دوزی دارند این طرح را به طور ذهنی و بدون طراحی قبلی بر روی پارچه پیاده میکنند. خطوط اصلی طرح را با دوخت‌هایی درشت و به فواصل زیاد با رنگ متفاوت با پارچه زمینه مشخص می‌سازند که در اصطلاح محلی به آن «نخ کشی» می‌گویند. قبل از شروع دوخت، مقداری نخ ابریشمی «ویسکوز» و یا «استات» را به صورت 15 ـ 10 لای تابیده و آماده کرده و در یک قرقره می‌پیچند که اندازه آن به اندازه کار و مقدار نخ مورد استفاده بستگی دارد. در اولین گام دور کار را به شیوه زنجیره گلدوزی به فاصله 5 میلی‌متری از لبه کار می‌دوزند. معمولاً در همه طرح‌ها در وسط کار دایره‌ای با دوخت زنجیره وجود دارد. این دوخت با نام «اینه دالی سی» (پشت سوزن) در ممقان شناخته می‌شود. اگر شکل کار دایره باشد دایره‌ای بزرگتر از دایره مرکز نیز می‌دوزند و محیط بین دو دایره را به هشت قسمت تقسیم و طرحی مطابق شکل ترسیم میکنند تا ستاره‌ای هشت پر روی کار بنشیند. (تصویر 1) به این مرحله از کار در اصطلاح آذری «آی چک ماخ» (کشیدن ماه) می‌گویند. اگر کار بزرگ و دایره وسط کار بالنسبه بزرگ باشد داخل آن یک ستاره و یا گل چهارپر با دو رنگ متضاد سبز و قرمز، آبی و نارنجی و یا زرد و بنفش دوخته می‌شود و اطراف آن دندان‌موشی می‌دوزند، گلبرگ‌های گل با روش ساتن دوزی و یا توپردوزی دوخت می‌شود. اما اگر دایره کوچک باشد و نتوان در آن گلبرگی دوخت، آن را با روش دندان‌موشی مدور و با رنگ زرد و یا سفید پر میکنند، زنجیره‌ها 5 ـ2 ردیف انجام می‌شود تا مرکز کار کاملاً مشخص و برجسته باشد. در اصطلاح آذری به این قسمت کار گوبک (ناف) می‌گویند. مرحله بعد دوخت گل هشت پر ستاره‌ای است. پرهای ستاره را به روش
دو کوک بلند که شبیه عدد 7 است می‌دوزند که با نام دوخت حصیری شناخته می‌شود. این گل نماد میترا یا خورشید است؛ میترا و خورشید نزد نیاکان ما از قدرت عظمت و قداست خاصی برخوردار بوده است و پیشینیان بر این عقیده بودند که دوام هستی به خاطر وجود او است. از آنجا که این طرح مظهر روشنایی، زندگی و باروری و حیات کائنات بود، آن را در کله‌گی کلاه می‌دوختند تا ارزش و قداست آن را نشان دهند. گل میترا را معمولاً با چهار رنگ که دو به دو با هم متضاد باشند، می‌دوزند. به این صورت که دو رنگ متضاد در کنار هم و دو رنگ مشابه روبرو هم قرار می‌گیرند. در ممقان دوزی رنگ سبز مکمل قرمز، آبی مکمل نارنجی و زرد مکمل بنفش مورد استفاده قرار می‌گیرد. قسمت بالای ستاره نیز دندان‌موشی انجام می‌شود. در این مرحله نیز باید در انتخاب رنگ دقت شود مثلاً بالای گلبرگ نارنجی، رنگ آبی و بالای گلبرگ آبی رنگ نارنجی استفاده می‌شود. در صورتی که کار بزرگتر باشد و اطراف میترا دایره و یا مربعی باشد فاصله بین را متناسب با طرح با بوته جقه پر میکنند، در غیر این صورت با چند نخ تابیده شده فضا را پر میکنند که به اصطلاح محلی «سو چک ماخ» (آب کشیدن یا حاشیه کشیدن) می‌گویند. نام‌گذاری این شیوه دوخت احتمالاً به خاطر شباهت آن به مسیر آب یا آبراه است. شیوه ایجاد آن به این صورت است که ابتدا دو یا چند رشته نخ ضخیم (درشت تاب) را در کنار هم قرار می‌دهند که به آن «جوت لَه ماخ» (جفت کردن) می‌گویند. این رشته‌های را با دوخت ساده به زمینه محکم میکنند. بوته جقه‌ها را به روش دوخت تیغ‌ماهی و یا زیگزاگ پر میکنند؛ این مرحله از دوخت را «گل لا ماخ» می‌گویند. اطراف بوته جقه‌ها را با زنجیره ساده می‌دوزند. برای زیبایی کار چند ردیف زنجیره می‌روند، این مرحله از دوخت «شامیل لخ» (دوخت جقه‌ها) می‌گویند.
در آخر دوخت حد فاصل بین طرح‌ها را با ابریشم مشکی به شیوه دندان‌موشی توپردوزی میکنند. لبه کار را هم که بافاصله 5 میلی‌متری زنجیره دوخته بودند، در انتهای کار دندان‌موشی می‌دوزند. زمانی که کار دوخت تمام شد آستر را به پشت کار می‌دوزند که آن هم معمولاً به رنگ مشکی است. لازم به ذکر است که در موارد نادری ممقان دوزی طرح شناخته شده دایره و بوته جقه نیست و همانطور که در تصویر شماره 1 می‌بینید سفارشی دوخته می‌شد اما دوخت‌ها همان حصیری و زنجیره و خامه دوزی بود.