میراث معنوی

شک بافی (تحفه‌ای دو هزار ساله)

شک‌بافی از سوغات قشم و نوعی دوخت سنتی، هنر دست زنان جزیره است. این دوخت به کمک بالشتکی کوچک و چند قرقره صورت می‌گیرد و نتیجه آن نوارهایی با 5 تا 50 میلی متر قطر است. شک، نوعی نوار تزئینی است از جنس نخ پنبه‌ای که از آن برای تزئین لبه آستین، پیش‌سینه، لبه لباس‌ها، اطراف مقنعه و سجاده، سفره عقد و بقچه استفاده می‌شود. ولی عمده‌ترین مورد مصرف آن دمپای شلوارهای زنان در لباس‌های بندری است.

ارزش نوارهای شک‌بافی شده بسیار بالاست و قیمت پوشاکی که روی آن به کار رفته است را بالا می‌برد. یکی از دلایل قیمت بالای لباس‌های جنوبی و ارزشمند بودن‌شان همین نوارها است. معنی لغت شک در لغت‌نامه فارسی گمان و ظن و شبهه و وجه تسمیه شک‌بافی و نام‌گذاری آن به درستی مشخص نیست.

مواد اولیه مورد استفاده برای شک‌بافی به چهار دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از پارچه، نخ، سوزن و سایر مواد کمکی که برای دوخت روی پارچه‌های گوناگون به کار گرفته می‌شوند. در حال حاضر در بعضی از مناطق استان هرمزگان به جای استفاده از نخ پنبه‌ای از کانواهایی با رنگ‌های سبز، قرمز، زرد، آبی، سیاه و سفید به دلیل استحکام و ثبات رنگ‌ آنها استفاده می‌شود. این نخ‌ها به دور قرقره‌هایی که در هر نوع از شک‌بافی تعدادشان متفاوت است، پیچیده می‌شود. چوغن از ابزار دیگر شک‌بافی است که نوعی هاون چوبی است که یک بالش کوچک پارچه‌ای روی آن قرار می‌گیرد. جنس این هاون گاهی چوب و گاهی سفال یا پلاستیک است که در واقع تکیه‌گاه بالش و پایه‌ای برای بافت نوار قلمداد می‌شود. بافنده شک‌بافی بالشی از پارچه دوخته و درونش را با آرد، ماسه، آهک و گچ پر می‌کندو آن را روی چوغن قرار می‌دهد. در زمان‌های قدیم درون این بالشتک را با صدف‌های حلزونی شکل کوچک پر می‌کردند. به قرقره‌هایی که نخ مورد مصرف به دور آن پیچیده می‌شود «قالب» می‌گویند که این قالب یا قرقره به طرق مختلفی روی بالش قرار می‌گیرد. در واقع، سنگینی قرقره‌ها به قرار گرفتن صحیح آنها بر بالشتک کمک می‌کند. هنگام بافت نخ‌های کناری را دور انگستان شست پیچیده و نخ وسط هم، با انگشتان اشاره و سوم گرفته می‌شود. بدیهی است که متناسب با نوع طرح و اندازه پهنای بافت تعداد نخ‌ها کم و زیاد می‌شود، اما قرار گرفتن نخ‌ها در جریان بافت ثابت است چنانکه خوس همواره بین نخ‎های دیگر قرار می‌گیرد. فن بافت یکی زیر و یکی رو و به شیوه ساده و گلیم بافت است که نخ‌ها متناسب با نوع طرح به نوبت در هم تنیده می‌شوند. تعداد قالب‌های خوس که برای بافت هر نوار در نظر گرفته می‌شود بر اساس نوع بافت متفاوت است.

به طور کلی طرح‌های رایج در نقش‌مایه‌های شک‌بافی لباس زنان شهرستان میناب متنوع است، آنها را می‌توان به دو نوع کاملاً متفاوت طرح شکسته (هندسی) و طرح‌های گردان (گل و بته) تقسیم‌بندی کرد. نقش‌مایه‌های عمده شک‌بافی که در پوشاک سنتی زنان شهرستان میناب کاربرد دارد از این قرارند: برگ موزی، کاش خیاری، کله‌قندی یک طرفه، پرچمی، نقش پولکی، برگ نخلی، چشم ماهی، کجوک، مقابلی، خاتم‌بندی، دال دالی، قبر عاشقون، غازی، گل اشرفی قیچی، سمبوسه‌ای، لوزی قیچی، گل اشرفی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *