ثبت جهانی دره خرمآباد، مُهر تأیید جهان بر اصالت تمدن لرستان است.
چهلوهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو جمعه ۲۰ تیرماه ۱۴۰۴ در مقر سازمان یونسکو در فرانسه برگزار شد و پرونده «غارهای پیش از تاریخ (پارینهسنگی) دره خرمآباد بهعنوان بیست و نهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شد. این غارها یا کوهپایههای زاگرس، نشاندهنده سازگاری خارقالعاده انسان با طبیعت در دورههای یخبندان و بینیخبندان است و شاهد ارزشمندی از زندگی مستمر انسانهای نئاندرتال و دورههای پیش از تاریخ (پارینهسنگی) به قدمتی بیش از ۶۰ هزار سال است.
ثبت جهانی دره خرمآباد در فهرست میراث یونسکو، بیش از یک دستاورد فرهنگی، یک پیروزی حاصل از همبستگی است. این رویداد بهمعنای تایید این نکته است که لرستان، نهفقط در دورههای تاریخی چون دوره ایلام یا ساسانی، بلکه در آغازگاه حیات فرهنگی انسان نیز سهمی بزرگ داشته است. این ثبت، لرستان را در نقشه حافظه جهان وارد میکند، نه از باب جغرافیا، بلکه از باب تاریخ و انسانیت.
این رویکرد با «گردشگری فرهنگی» همخوانی زیادی دارد و میتواند به اشتغال محلی، آموزش راهنمایان و توسعه پایدار کمک کند،تورهای گردشگری با راهنمایان محلی آموزش دیده و مرکز اطلاعات باید گسترش داده شود تا غارها را با دیگر آثار لرستان ترکیب کند، مثلاً تور «مسیر زاگرس باستانی» که از غارهای پارینهسنگی به قلعه فلکالافلاک، پل شکسته و حتی تالابهای لرستان برود، در سطح ملی، این مسیربه «مسیرهای میراث ایران»متصل می شود.
غارهای محوطههای پیش از تاریخ دره خرم آباد شامل ۶ مکان باستانی با عرصهای بیش از ۴۰۰ هکتار و حریمی بیش از هفت هزار هکتار است:
غار کلدر، با قدمت ۶۳ هزار سال، قدیمیترین اثر این مجموعه محسوب میشود.
غار یافته، این غار دارای بقایایی از زندگی در عصر پارینه سنگی جدید است. یکی از قدیمیترین مدارک استفاده از زیورآلات ساخته شده از صدف و دندان در این غار یافته شده که حدود ۳۵ هزار سال قدمت دارد.
غار کنجی، با قدمت ۵۰ هزار ساله که در دهه ۶۰ میلادی توسط پروفسور آمریکایی مورد کاوش قرار گرفت، از دیگر نقاط شاخص این مجموعه است
غار گیلوران، این اثر با ۱۶ متر عمق و ۱۷ متر عرض در جنوب غربی دره خرم آباد می باشد که دوره پارینه سنگی جدید را معرفی می نماید.
غار قمری، با پیشینهای حدود ۵۰ هزار سال، متعلق به دوران پارینهسنگی میانه و محل زندگی نئاندرتالها بوده است.
پناهگاه سنگی گرارجنه، نیز به دلیل دارا بودن شواهدی از هر دو دوره پارینهسنگی میانه و جدید از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در این پرونده مجموعه قلعه فلکالافلاک و پل شکسته به دلیل نداشتن شاخصهای جهانی حذف شدند.
ایران تا پیش از این، ۲۸ اثر تاریخی و طبیعی را در یونسکو ثبت جهانی کرده بود، که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشمانداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگنبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازههای آبی شوشتر، بازار تاریخی تبریز، آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشمانداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشمانداز باستانشناسی ساسانی منطقه فارس، جنگلهای هیرکانی، راهآهن سراسری ایران، چشمانداز فرهنگی اورامانات، کاروانسراهای تاریخی ایران و هگمتانه است. با ثبت دره خرم آباد، تعداد میراث جهانی ایران به ۲۹ اثر رسید.