جنگلهای هیرکانی
جنگلهای هیرکانی از مهم‌ترین جنگلهای جهان هستند و نقشی موثر در اکوسیستم آن دارند. این جنگل‌ها در کشورهای ایران و آذربایجان قرار گرفته ودر فهرست میراث طبیعی یونسکو در سال ۲۰۱۹ میلادی، ثبت شده‌اند. با ثبت جنگلهای هیرکانی این اثر بیست و چهارمین مورد از میراث تاریخی و طبیعی ایران است که در فهرست یونسکو قرار می‌گیرد.
- در ایران این جنگل‌ها به صورت یک نوار طولانی در کرانه جنوبی و جنوب غربی دریای خزر و کوه‌های البرز کشیده شده و گستره وسیع آن بخش‌هایی از پنج استان شمالی کشور ازجمله استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل، خراسان شمالی به همراه بخش‌های شرقی دشت گرگان را در برگرفته است.
- نام هیرکان این جنگل‌ها از نام قدیم گرگان در گویش مازنی برگرفته شده که به جرجان یا ورکان نیز مشهور بوده است. مساحت جنگلهای هیرکانی به ۵۵۰۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در شمال کشور ایران و قسمت کوچکی از این جنگل‌ها نیز در جمهوری آذربایجان قرار دارند.
- انواع گونه‌های جانوری و گیاهی در این جنگل‌ها وجود دارند که همگی آن‌ها بسیار ارزشمند هستند. متأسفانه در حال حاضر برخی از بخش‌های جنگلهای هیرکانی از بین رفته و گونه‌های جانوری و گیاهی آن منقرض شده‌اند.
- قدمت جنگلهای هیرکانی طبق تحقیقات و پژوهش های انجام شده به دوره سوم زمین‌شناسان یا دوره پالئوژن‌ها برمی‌گردد. این جنگل‌ها با قدمتی بالغ بر ۴۰ میلیون سال به عنوان یکی از ارزشمندترین جنگلهای جهان به‌شمار می‌روند و از آن‌ها به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شوند.
- در حال حاضر جنگلهای هیرکانی زیست‌بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستند.
- از انواع پرندگان جنگل هیرکانی می‌توان به عقاب، شاهین، جغد، اردک خاکستری، بلدرچین، کبک، قرقی، کرکس، دارکوب، قرقاول، سار و … اشاره کرد. در حال حاضر قرقاول‌های خزری در حال انقراض هستند که باید به آن‌ها توجه شود. بیش از ۷۰ نوع ماهی نیز در آب‌های اطراف این جنگل‌ها وجود دارند.
خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ، شغال، خارپشت، سمور، خرگوش، گوزن، موش جنگلی، گورکن، گربه وحشی و … از مشهورترین حیوانات وحشی این منطقه هستند. پستاندارانی همچون مارال، بز، شوکا و کل نیز در این منطقه وجود داشتند که در حال حاضر از بین رفته‌اند. روباه سر دم سیاه و اسبچه خزری از کمیاب‌ترین حیوانات منطقه هستند. - بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی و ۴۴ درصد آوندداران درجنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند، همچنین بیش از ۸۰ نوع درخت، ۵۰ گونه از درختچه‌ها و انواع مختلفی از نمونه‌های بومی دیده می‌شوند که بسیاری از آن‌ها در دیگر نقاط جهان رشد نمی‌کنند.
جنگلهای هیرکانی در ایران، مورد حفاظت مشترک یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سازمان میراث فرهنگی است.
به‌طورکلی آب‌وهوای جنگلهای هیرکانی در بیشتر مناطق معتدل و مرطوب است ولی درارتفاعات آب‌وهوا کوهستانی و خنک است.
معروف‌ترین جنگل های هیرکانی
- جنگل الیمستان آمل
- جنگل ابر شاهرود
- جنگل واز در نور
- جنگل بولا در ساری
- جنگل کجور نوشهر
- جنگل خشکه داران تنکابن
- جنگل لاجیم سوادکوه
- جنگل چهار باغ چالوس
- جنگل لیسار گیلان
- پارک ملی گلستان
طبیعت زیبای جنگلهای هیرکانی، توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل جذب گردشگران داخلی و خارجی به این مناطق، طبیعت قابل‌توجه این ناحیه است.
ازعوامل مخرب در جنگل‌ها، ساخت‌وساز بی‌رویه و تصرف زمین‌های جنگل و تبدیل آن‌ها به ویلا است. با گذشت زمانی کوتاه، حجم خسارت‌های وارد شده به جنگل های هیرکانی، به‌دلیل ساختمان سازی‌ها، قابل باور نیست. دیگر عوامل مخرب جنگل ها نیز، آتش سوز‌ی‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع جنگلی و چرای بی‌رویه دام‌ها هستند.
منابع طبیعی جهان، باقی مانده از سالیان طولانی هستند و بسیاری از این منابع تجدید نخواهند شد یا تجدید آن‌ها قرن‌ها طول خواهد کشید؛حفاظت از جنگل های هیرکانی برای حفظ زندگی نسل‌های آینده، ضروری است.
در مقاله‌های آینده سعی در معرفی بیشتر مناطق گردشگری ایران خواهیم داشت.
برای استفاده از تورهای مدارگشت‌زمین از طریق سایت نیز میتوانید وارد شوید.