اصفهان یکی از مشهورترین مقاصد گردشگری کشور است؛اصفهان در سه دوره آل بویه، سلجوقیان و صفویان پایتخت ایران بوده است؛ به همین خاطر بناها و آثار تاریخی بسیاری نظیر پل‌ها، مساجد، کاخ‌ها، عمارت‌ها و کلیساها با معماری چشمگیر در گوشه و کنار آن به چشم می‌خورند. بیشتر جاذبه‌های تاریخی اصفهان در فهرست آثار ملی ایران و برخی از آن‌ها در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارند؛ جاذبه‌هایی که بهتر است حداقل یک بار در طول عمر خود از آن‌ها دیدن کنید. این شهر با معماری سنتی و مدرن، بلوارها و پل‌های زیبا، بازارهای معروف و مراسمات مذهبی و ملی منحصر به فرد، یکی از جواهرات فرهنگی کشور محسوب می‌شود. در کل، اصفهان به عنوان شهری با تاریخی فراگیر و تنوع فرهنگی، محلی مناسب برای تجربه لحظات لذت‌بخش و آشنایی با زیبایی‌های ایران محسوب می‌شود.
طبق آمار رسمی کشور جمعیت شهر اصفهان در سال ۱۴۰۲ (۵ میلیون و ۳۴۹ هزار نفر) است
مردم اصفهان، به فارسی و با لهجه اصفهانی صحبت می‌کنند، که در آن تفاوت‌هایی در آوا، واژگان، آهنگ ادای جملات، و گاهاً ساختار، نسبت به فارسی مشاهده می‌شود.
اکثریت مردم اصفهان پیرو دین اسلام و مذهب تشیع هستند، اما ارامنه، یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و سایر اقلیت‌های مذهبی نیز در این شهر ساکن هستند.
اصفهان قطب گردشگری ایران شناخته می‌شود و رونق صنایع دستی به منبع درآمدی برای جمعیت محلی تبدیل شده است. همچنین، بخشی از اقتصاد این شهر به کشاورزی و دامپروری بستگی دارد. از جمله صنایع مهم اقتصادی اصفهان می‌توان به کارخانه‌های ذوب‌آهن، صنایع فولاد مبارکه اصفهان و … اشاره کرد.
از نظر آب و هوایی اصفهان در سه دسته آب و هوای بسیار خشک و گرم، آب و هوای نیمه مرطوب تا مرطوب و سرد، آب و هوای نیمه خشک قرار میگیرد. این تنوع آب و هوایی به دلیل اختلاف ارتفاعات در مناطق مختلف آن است.
لیستی از جاذبه های تاریخی اصفهان در ادامه معرفی شده است:
میدان نقش جهان
میدان نقش جهان، میدان امام یا میدان شاه، از زیباترین جاهای دیدنی اصفهان است که بناهای تاریخی بسیار و ۲۰۰ حجره دو طبقه در اطراف آن قرار دارد. این میدان به‌دلیل ارزش تاریخی خود در فهرست آثار ملی ایران و فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. میدان نقش جهان بیش از ۵۰۰ متر طول و ۱۶۰ متر عرض دارد و پرشکوه‌ترین دوره آن به حکومت صفویان بازمی‌گردد. حجره‌های امروزی دور میدان در واقع طاق‌هایی بودند که برای محافظت از بناها ایجاد شدند. شکل‌گیری میدان نقش جهان در سال ۱۰۱۱ قمری آغاز شد و در سال ۱۰۲۵ به پایان رسید. مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه، مسجد شیخ لطفالله، عمارت عالی قاپو و سردر قیصریه، از بناهای تاریخی مهم در میدان نقش جهان هستند.
عمارت عالی قاپو
عمارت عالی قاپو از جاذبه های گردشگری اصفهان در فهرست آثار ملی و میراث جهانی یونسکو است که در ضلع غربی میدان نقش جهان اصفهان و مقابل مسجد شیخ لطفالله قرار دارد. این بنا با معماری برجسته و تزیینات قابل‌توجه از هنرمندان مشهور ایرانی، یکی از زیباترین نمونه‌های معماری دوره صفویان را به نمایش می‌گذارد. از مهم‌ترین بخش‌های آن می‌توان به سردر ورودی کاخ، تالارهای مجلل، تالار موسیقی در بالاترین طبقه، پایه‌های اصلی این عمارت و آثار هنری برجسته در نقاط مختلف عمارت عالی قاپو (ستون‌های چوبی آینه‌کاری‌شده، حوض ایوان، کاشی‌های هفت رنگ، نقوش اسلیمی، مقرنس‌کاری، فرش‌های پر نقش‌ونگار، گچ کاری‌ها و نقاشی‌ها) اشاره کرد. کاخ عالی قاپو با ۱,۸۰۰ متر مربع مساحت، ۶ طبقه و ۳۸ متر ارتفاع، عنوان بلندترین کاخ عهد صفوی را دارد.
سی و سه پل
سیوسه پل از مهم‌ترین و مشهورترین جاهای دیدنی اصفهان و طولانی‌ترین پل روی زاینده‌رود است؛ پلی که شاهکار معماری، و یکی از نمادهای شهر اصفهان به شمار می‌آید و قدمت آن به دوره حکومت شاه عباس اول صفوی می‌رسد. سیوسه پل ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض دارد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در طول شب با نورپردازی زیبا و انعکاس خیره‌کننده در آب زاینده‌رود، تبدیل به یکی از زیباترین جاهای دیدنی اصفهان می‌شود.
پل خواجو
پل خواجو در شرق سیوسه پل از پل‌های تاریخی اصفهان است؛ پلی که در زمان شاه عباس دوم صفوی در سال ۱۰۶۰ هجری قمری ساخته شد و در زمان خود از زیباترین پل‌های دنیا به شمار می‌رفت. پل خواجو با ۱۳۳ متر طول، ۱۲ متر عرض و ۷٫۵ متر معبر از نظر استحکام، تقارن و سبک معماری، یکی از پل‌های منحصربه‌فرد ایران است و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسجد امام اصفهان
مسجد امام، مسجد جامع عباسی، مسجد سلطانی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان از دیگر اماکن دیدنی اصفهان است که در فهرست آثار ملی و میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است و قدمت آن به دوره صفویه (قرن یازدهم هجری) بازمی‌گردد. گنبد بزرگ جنوبی از مهم‌ترین گنبدهای دوپوش ایران است و جهت جغرافیایی ورودی مسجد، مناره‌های بلند، قطعات بزرگ سنگ‌های مرمری یک‌پارچه و سنگاب‌های نفیس، کاشی‌کاری (هفت‌رنگ و معرق) و تزیینات فراوان از مشخصه‌های متمایز مسجد امام اصفهان هستند.
مسجد شیخ لطف الله
مسجد شیخ لطفالله با تزیینات بی‌بدیل کاشی‌کاری و معماری فوق‌العاده یکی از زیباترین مساجد ایران است که با گنبدی نخودی‌رنگ در میدان نقش جهان می‌درخشد. نام این مسجد با قدمتی از دوره صفویه در فهرست آثار ملی و میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. مسجد شیخ لطفالله برخلاف دیگر مساجد ایرانی مناره و حیاط چهار ایوانی ندارد. راهروی ۲۸ متری ورودی مسجد، محراب، راهروی زیرزمینی، نورپردازی ویژه، شبستان اصلی، گنبد باشکوه، کتیبه‌ها و خطوط داخل مسجد، انعکاس هفت باره صدا و تزیینات متعدد از ویژگی‌های منحصربه‌فرد مسجد شیخ لطفالله هستند.
کلیسای وانک
کلیسای وانک، بزرگ‌ترین و معروف‌ترین کلیسای ایران و همچنین کلیسای جامع ارامنه اصفهان است؛ کلیسایی که در دوره شاه عباس صفوی توسط ارامنه مهاجر در محله جلفا اصفهان ساخته شد. موزه (محل نگهداری نقاشی‌های برجسته تاریخی، کتب نفیس خطی و آثار ارزشمند قدیمی)، کتابخانه، چاپخانه، بنای یادبود شهدای نژاد‌کشی ارامنه، نمازخانه و ساختمان اداری از بخش‌های مختلف کلیسای وانک هستند.
کاخ چهل ستون
کاخ چهلستون یکی از باغ‌های سلطنتی به جامانده از دوره صفوی در شهر اصفهان است که امروزه در میان مشهورترین و محبوب‌ترین مکان های دیدنی اصفهان قرار دارد. بسیاری از محققان وجه تسمیه کاخ را انعکاس ۲۰ ستون ایوان در آب استخر بزرگ جلوی عمارت می‌دانند. معماری کاخ چهلستون ترکیبی از هنر معماری چینی، ایرانی و فرنگی را به نمایش می‌گذارد. این بنا شامل یک ایوان اصلی به طول ۳۸ متر، عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۱۴ متر می‌شود که رو به شرق ساخته شده است؛ ستون‌های این ایوان هشت‌ضلعی از جنس چوب چنار و کاج هستند و چهار ستون وسط آن روی چهار شیر سنگی قرار دارند.
کاخ هشت بهشت
این کاخ در دوره شاه سلیمان صفوی ساخته شده است. سقف و دیوارهای مزین به نقاشی، طلاکاری، اشکال پرندگان مختلف، گلهای رنگارنگ، شیشه‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها و معماری منحصربه‌فرد از دلایل جذابیت کاخ هشت بهشت در میان گردشگران محسوب می‌شوند.
منارجنبان
منارجنبان در دوره فرمانروایی «محمد خدابنده اولجایتو»، در شهر اصفهان ساخته شد و از پرطرفدارترین جاهای دیدنی شهر اصفهان به شمار می‌رود. عارفی به نام «عمو عبدالله‌بن‌محمود صقلابی» در منارجنبان دفن شده است؛ به همین علت منارجنبان را با نام آرامگاه شیخ امیرعبدالله نیز می‌شناسند. مناره‌های مزین به کاشی‌های ستاره‌ای شکل لاجوردی و کثیرالاضلاع فیروزه‌ای، ایوان آجری مزین به کاشی‌ها و نقاشی‌های زیبا و چله‌خانه (محل چله‌نشینی عرفا) از جذابیت‌های منارجنبان به حساب می‌آیند. دلیل اصلی شهرت منارجنبان این است که با تکان یکی از مناره‌ها، مناره دوم و دیگر بخش‌های بنا نیز می‌لرزد.
چهارباغ عباسی
خیابان چهارباغ عباسی از مشهورترین چهارباغ‌های ایران و یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی شهر اصفهان است که در واقع مجموعه‌ای از چند چهارباغ است که در اطراف یک خیابان اصلی بنا شده‌اند. چهار باغ به دو بخش بالا و پایین تقسیم می‌شود؛ دو بخشی که توسط سیوسه پل به هم متصل می‌شوند و یکی از آن‌ها به‌سمت شمال و دیگری به‌سمت جنوب امتداد می‌یابد. چهار باغ بالا در دوره حکومت شاه عباس اول و چهار باغ پایین در دوره حکومت رضاخان پهلوی ساخته شده‌اند.
محله جلفا
محله جلفا با معماری و بافت بسیار قدیمی در گذشته محل زندگی مسیحیان شهر (پروتستان، ارتدکس و کاتولیک‌ها) بود؛ زمانی که ارمنی‌های اصفهان از کنار رود ارس به حاشیه زاینده رود (در دوره شاه عباس صفوی) کوچ کردند و در این محل ساکن شدند. خیابان‌های سنگ‌فرش‌شده و تمیز، ساعت‌های بلند قامت، کلیساها (وانک، بیت لحم، کلیسای مریم و هاکوپ و سرکیس)، کافه‌های دنج با موسیقی غربی و صندلی‌های به‌هم‌چسبیده چوبی و حوض و حوضچه‌های بسیار با مجسمه‌هایی درمیان آن‌ها از دیدنی‌های جذاب محله جلفا هستند.
مناره چهل دختران
مناره چهل دختران در دوره سلجوقیان و از آجر ساخته شده است. این مناره، سه کتیبه دارد که دو تای آن‌ها به خط کوفی نوشته شده‌اند و یکی دیگر از آن‌ها به خط نسخ است. همین کتیبه‌ها، بر ارزش مناره افزوده‌اند؛ چراکه به‌عنوان سندی مکتوب به شمار می‌آیند و این مناره در اصفهان، تنها مناره کتیبه‌دار است. یکی دیگر از نکات مهم درباره این مناره 29 متری، آن است که می‌دانیم مناره را در سال 501 هجری قمری ساخته‌اند و نام معمارش هم روی کتیبه‌ها آورده شده است. یکی از علل ساخت این بنا، نزدیکی به درگاه خداوند بوده است.
میدان عتیق
میدان عتیق، میدان کهنه یا میدان امام علی (ع) با معماری ذوزنقه‌ای شکل در مرکز شهر اصفهان قرار دارد و متشکل از بخش‌هایی همچون میدان اصلی، مسجد جامع در شمال غرب، مسجد و منار علی در جنوب، بازارهای اطراف میدان و مجموعه هارون ولایت است. میدان عتیق مسجد جامع اصفهان را به بنای هارونیه و به مدرسه و کاروانسرای کاسه‌گران و بازار بزرگ اصفهان متصل می‌کند.
همچنین می‌توان به
پارک جنگلی ناژوان
ارک جنگلی ناژوان با ۱,۲۰۰ هکتار وسعت در حاشیه زاینده‌رود، یکی از مناطق سرسبز اصفهان است که به‌دلیل وجود درختان صنوبر فراوان به آن ریه اصفهان می‌گویند. این پارک دارای بخش‌های مختلف و امکانات رفاهی و تفریحی گوناگون است؛ پارک جنگلی ناژوان دومین میراث طبیعی اصفهان پس از زاینده‌رود است.
باغ پرندگان اصفهان
با مساحتی بالغ بر ۵۵,۰۰۰ متر مربع (میزبان بیش از ۳,۵۰۰ قطعه پرنده از ۱۳۰ گونه مختلف در زیستگاه‌هایی نظیر برکه، صخره، قفس‌های شیشه‌ای، قفس‌های آهنی و فضاهای سبز جنگلی و شامل بخش تاکسیدرمی)
آکواریوم اصفهان
با ۴,۰۰۰ متر مربع وسعت و ۳۵ متر طول در عمق هفت‌متری زمین (اولین آکواریوم تونلی ایران با ۳۳ آکواریوم بزرگ، زیستگاه ۶,۵۰۰ موجود آبزی شامل ۳۰۰ تا ۳۵۰ گونه از ماهی‌های جهان)،
باغ خزندگان
(شامل ۲۵ ویواریوم بزرگ، ۱۲ عدد ویواریوم کوچک و بخش تاکسیدرمی و زیستگاه انواع مختلف خزندگان و انواع مارهای سمی، نیمه‌سمی و غیرسمی)،
باغ موزه پروانه‌ها
یا باغ استوایی با وسعت ۲,۰۰۰ متر مربع (میزبان حدود ۲,۲۰۰ پروانه اتاله‌شده در ۴۸ عدد قاب و انوع گونه‌های گیاهی)،
موزه صدف اصفهان
(اولین موزه صدف و حلزون کشور، محل نگهداری بیش از ۲,۰۰۰ نمونه از ۸۰۰ گونه مختلف از نرم‌تنان، خارپوستان و سخت‌پوستان آب‌های دریای خزر، خلیج فارس، دریای عمان و دیگر دریاها و اقیانوس‌ها) از بخش‌های پارک جنگلی ناژوان هستند.
پارک صفه
پارک کوهستانی صفه از محبوب‌ترین جاهای دیدنی اصفهان در جنوب شهر است. کوه صفه با ارتفاع ۲,۲۵۷ متر از سطح دریا، از کوه‌های سلسله جبال زاگرس محسوب می‌شود. تماشای منظره شهر از دامنه و بالای کوه و بازدید از تنگه گردنه باد از تجربه‌هایی است که فراموش نمی‌شوند.
باغ گلهای اصفهان
باغ گلهای اصفهان در زمینی به وسعت ۶۷,۰۰۰ متر مربع در حاشیه زاینده رود واقع شده است؛ باغی با حدود ۴۰۰ گونه گیاه که جاذبه‌های متعددی همچون باغ صخره‌ای، آب‌نما، برکه، محوطه باغ و چمن‌کاری، باغ گیاهانی دارویی و خوراکی دارد. محوطه بازی مخصوصی برای کودکان، پارکینگ، آلاچیق، سرویس بهداشتی و شربت‌خانه از امکانات این باغ گل به شمار می‌آیند.